Met dank aan Jaap Vloon is er een groot aantal foto's beschikbaar: Bekijk de Fotoalbums uit de AV Zaanland geschiedenis en de foto's van K. Meyn in de fotocarroussel.

De eerste twintig jaar

Café Koopman aan de Dam (ook de Karseboom) is de plek waar AV Zaanland werd geboren. Daar vond op 15 december 1933 de oprichtingsvergadering plaats. Met ‘athletische groeten’ nodigden Gé Cramer, Jo Kelder, Klaas Kok en Jan Leeuwerink belangstellenden uit voor een vergadering waar gekozen kon worden voor atletiekbeoefening onder W.F.C verband of de oprichting van een ‘Specifieke Athletiek Vereeniging’. Het is duidelijk waar de aanwezigen op die decemberavond voor kozen: de ‘specifieke’ vereniging.

Deze vierkoppige oprichtingscommissie vormde de basis voor AV Zaanland. Omdat zij de ‘founding fathers’ zijn, mogen hun namen in deze geschiedschrijving niet ontbreken. Zonder hen geen AV Zaanland!
Diezelfde avond gaven zich 23 sportievelingen op als lid. Eind 1934 telde AV Zaanland al honderd leden! De mannen maakten in die begintijd de dienst uit, maar dat beeld veranderde snel. In 1938 telde Zaanland bijna evenveel vrouwen als mannen. De eerstelingen betaalden per maand 0,50 cent voor het lidmaatschap, maar weeksalarissen waren toen vaak ook geringe bedragen.

Klaas Kok nationaal kampioen

Het was een bijzondere daad  deze oprichting van atletiekclub, want in 1933 ging het niet best in Nederland. Er heerste werkloosheid, het kabinet Colijn regeerde met harde hand, verminderde salarissen, werklozen werden hard aangepakt, kortom jaren van misère voor ons land en ook voor velen in de Zaanstreek. Het getuigt van moed om dan toch de oprichting van een nieuwe club te komen.

Makkelijk was het allerminst. In 1935 liep het ledental terug. Oorzaak: de sportkeuring waarbij veel leden werden afgekeurd. Ook konden leden door werkloosheid hun contributie niet betalen. Wat voor mensen waren die eerste leden van AV Zaanland? Recreatieve sportievelingen, die even kwamen hardlopen, speerwerpen en dan weer naar huis, zoals nu vaak het geval is? Nee, de eerste leden werden uitsluitend lid om mee te doen aan wedstrijden. Niks geen recreatie. De prijs en liefst de eerste, dat was het hoogste doel!

In het eerste jaar van haar bestaan sloeg AV Zaanland hard toe. Klaas Kok werd in 1934 nationaal kampioen op de 10 km veldloop. Een titel die hij het  volgend jaar nog een keer wist te veroveren. De eerste kampioen van AVZ.

Verkade veld

De AV atleten trainden in 1934 in een gymzaal van Sint Bonefatius aan de Bloemgracht, op het veld van WFC en op het Verkade sportveld aan de Provinciale weg. Het is er nog, maar hoe lang nog. De gemeentelijkje planners hebben dit terrein ook ‘meegenomen’ in hun toekomstvisie op een, uiteraard, dynamisch centrum van Zaandam. De atleten hebben al lang plaats gemaakt voor rustig kauwende schapen. Alleen het veld zelf herinnert nog aan de atleten die hier elkaar jarenlang onverdroten betwistten. Nu is het, nog even, een vredig, stil paradijsje.

Na de terugloop van het ledental in 1935 vertoonde het jaar 1936 een kleine opleving. Voor het eerst werden schoolatletiekwedstrijden georganiseerd. Ook werd er besloten tot het oprichten van een handbalafdeling.
Hoewel 1938 niet een geluksjaar was,kwam Fanny Blankers naar Zaandam om op het ZFC-veld de honderd meter in 12.9  te lopen.

Donkere wolken pakten zich samen boven Europa. Hitler-Duitsland lijfde Tsjecho-Slowakije in en de agressor liet merken honger te hebben naar meer. Nederland ging mobiliseren en in 1939 werden al flink wat Zaankanters onder de wapenen geroepen, ook leden van AV Zaanland.

In de oorlog ging AV Zaanland door, zij het op een laag pitje. Toch kwamen er veel nieuwe leden bij. Sport was de zo goed als enige manier om nog te ontspannen in deze moeilijke tijden. In 1943 werd het tienjarig bestaan gevierd met een revue, geschreven door Wout van Kollenburg.

Oprichter van AV Zaanland, G. Cramer werd gekozen tot secretaris van de NAU (de 'K' was op last van de bezetter vervallen) van het district Noord-Holland.

De spoorwegstaking in 1944 betekende een einde aan contacten met andere verenigingen.

Na de hongerwinter kwam dan toch de bevrijding. Op 17 juni organiseerde Zaanland de eerste wedstrijd in Nederland!

Derde atletiekvereniging van Nederland

Na de oorlog  stroomden de leden toe. In 1946 telde AV Zaanland 210 atleten.
Daarnaast kreeg de vereniging in de persoon van de Letlander Waldemar Briedis een trainer van formaat. Waldi had als tienkamper deelgenomen aan de Olympische Spelen van 1936 en was trainer van de Letse nationale atletiekselectie. In die jaren groeide Zaanland qua ledental tot de derde atletiek vereniging van Nederland.

Toptrainer en ook een topatlete: Gré de Jong mocht in 1948 deelnemen aan de Olympische spelen in Londen. Absolute topper en ook nooit meer overtroffen bij AV Zaanland was Willy Lust. Als 17- jarige was zij in 1950 als tweede geëindigd tijdens de Europese kampioenschappen in Brussel. In 1952 werd Willy Lust uitgezonden naar de Olympische spelen in Helsinki waar zij vijfde werd bij het verspringen en 6e bij de finale 4 x 100 estafette.

Rond de jaren vijftig ging het niet zo geweldig met de vereniging. Het ledental liep terug en er was binnen de vereniging veel negatief gedoe. Onder voorzitterschap van R.L. Schoemaker kwam er een jong nieuw bestuur met ambitieuze plannen. De vereniging herstelde zich langzaam. Op 1 januari 1953 had Zaanland weer 140 leden, een paar maanden later 250.

Zaanland zat weer in de lift. Er wenkte een nieuwe toekomst met de verhuizing naar het terrein aan de Vincent van Goghweg. Een nieuwe accommodatie die steeds werd verbeterd. Van sintelbaan tot kunststofbaan.

Jubileumboekjes

Ter gelegenheid van 50, 60 en 75 jaar AV Zaanland verschenen jubileumboekjes met onder andere gegevens over de prestaties van atleten en namen van trainers en bestuurders. Dat gebeurt in dit jubileumjaar 2023, 90 jaar AV Zaanland, niet. Toch willen we een aantal opmerkelijke gebeurtenissen in de laatste periode van 15 jaar benoemen.

Precies gedurende die jaren was Fons Kuijk voorzitter en dat werd het langdurigste voorzitterschap in de geschiedenis van de club! Ook in deze periode werd veel gepresteerd, door heel veel sporters op het veld of in de hal, maar ook door vrijwilligers in de begeleiding van atleten en bij de zorg voor de accommodaties. Het zogenoemde multifunctioneel gebruik van ons park en de breedtesport vraagt om nieuwe initiatieven, maar de kern van onze atletiekvereniging blijft natuurlijk de baan- en wegatletiek, zoals beschreven in artikel 3 van de statuten: "De vereniging heeft ten doel het (doen) beoefenen van de atletiek- en de loopsport in welke verschijningsvormen dan ook".

Atletiek

Knappe prestaties, die landelijke betekenis kregen in deze periode lichten we er uit in het overzicht hieronder, zonder alle andere prestaties te kort te willen doen. Maar we moeten kiezen. Het aantal punten aan het eind van de prestaties zoals hieronder aangegeven geeft het internationale gewicht aan van de prestatie.

Extra glans kreeg in maart 2022 het marathon record van Jill Holterman 2.28.18, waarmee ze zich voor de Olympische spelen plaatste. Ook het marathon record van Richard Douma van 2:11:21 dat hij in Sevilla liep in 2023 was bijzonder.

Maayke Tjin A-Lim heeft zich als eerste Zaanland Atleet geplaatst voor de Olympische Spelen in Parijs 2024.
Op 2 juli 2023 liep ze 12,66 op de100 meter horden in Zurich.
Hiermee nestelt ze zich aan kop van de clubrecords op basis van IAAF punten.
 
Ze plaatste zich, net als Rik Taam voor de Wereldkampioenschappen in Budapest  afgelopen zomer.

Accommodatie

Op 3 oktober 2003 werd onze atletiekaccommodatie voorzien van de naam "Willy Lust atletiekbaan". Zij was één van onze bekendste internationale atleten in de jaren vijftig en nam onder andere deel aan de Olympische Spelen van Helsinki.

De baan werd in de periode van 2008 tot 2023 twee keer gerenoveerd; in 2016 en onlangs in het najaar van 2023. Vanaf 2011 is een ingrijpende verbouwing gestart van het clubhuis wat resulteerde in een uitbreiding van de kantine met 50m2. Door het fraaie ontwerp van Tom Jonker noemen velen het inmiddels ons ‘paviljoen’. De werkzaamheden zijn deels door professionele bouwbedrijven uitgevoerd, maar ook vrijwilligers van de vereniging hebben een aanzienlijke bijdrage geleverd bij de projectorganisatie, het grond-, sloop- en schilderwerk en aanpassing van installaties en bestrating. Ook wordt Willy Lust sinds kort met een levensgrote foto in de ‘nieuwe’ kantine geëerd.

Op 21 april 2013 werd een 'jubileumloop' gehouden met een loop over 10 Engelse Mijl van Lycurgus (75 jaar) en Zaanland (80 jaar). Bij die gelegenheid heeft wethouder Jeroen Olthof het paviljoen officieel geopend door onthulling van de naam. Oud wethouder Hans Luiten belichtte de achtergrond van die nieuwe naam: "De kleine Oranjeboom". In 2019 is het oude wedstrijdsecretariaat, tevens fysioruimte vervangen door een 3x zo groot gebouw, dat hiermee ook geschikt werd voor cursussen en vergaderingen. Een stichting, waarvan Jan de Boer en Peter Scheijde al tientallen jaren de kern vormen waakt ondertussen over de kwaliteit van baan en park.

Diverse sporten

Ter stimulering van het ‘brede’ sporten behoren ook de jaarlijkse Dam tot Dam arrangementen en Start to Run activiteiten tot de basis van onze vereniging. Met leden van mini tot senior zijn middagen en avonden op het Willy Lustpark vaak volop met trainingen gevuld. De diverse andere loopgroepen van AV Zaanland zijn te vinden op de website.

Jeu de boules
De ‘woensdagochtend groep’ kent als trimgroep voor ouderen en jongeren al een bestaan van 37 jaar. Omdat het trimmen vanwege de hogere leeftijd niet altijd meer mogelijk bleef, werd er in 2016 een begin gemaakt met de WOB, de woensdag-ochtend-boulers. Ook om de sociale band met de trimmers niet te verliezen. Eerst werd nog in een kogelsector gebould, maar die bleek al snel te klein. Voorjaar 2020 is daarom de zuidelijke kogelsector flink uitgebreid, mede gefinancierd door het Honig- Laanfonds, de Raboclubkas-actie en de Zaanse Schansloop. Daardoor is er nu ruimte voor 24 spelers op zes uit te zetten banen.

Covid

In maart 2020 kregen ook wij te maken met de beperkingen in gebruik van onze accommodatie als gevolg van de Covidepidemie. Het absolute dieptepunt was het volledig sluiten van de accommodatie. We hebben nog lang met beperkende maatregelen moeten werken en lange tijd was het niet mogelijk om wedstrijden te organiseren. Pas in februari 2022 werden de beperkingen opgeheven. Vooral als gevolg van deze periode is het ledenaantal helaas verminderd van 720 in januari 2020 naar 541 op 1 januari 2023. Een nieuwe taak ligt voor ons het ledenaantal de komende tijd tot het 100-jarig bestaan in 2033 weer terug te brengen op het oude niveau.

Hoogtepunten in de historie van AV Zaanland

Momenteel kent AV Zaanland een groot aantal ereleden en leden van verdienste.

Fotoalbums uit de AV Zaanland geschiedenis (Met dank aan J. Vloon)